SAMOWOLA BUDOWLANA

Samowola budowlana występuje w momencie naruszenia przepisów prawa budowlanego. Może ono nastąpić na etapie budowy, a także podczas utrzymania bądź rozbiórki obiektów budowlanych. Samowola budowlana to np. budowa obiektu budowlanego bez wymaganego pozwolenia. Dotyczy ona wykonywania robót budowlanych bez pozwolenia lub zgłoszenia albo pomimo wniesionego sprzeciwu właściwego organu.

Budowę z odstępstwami od zatwierdzonego projektu budowlanego lub innych warunków pozwolenia na budowę albo z odstępstwami od dokonanego zgłoszenia również określa się jako samowolę budowlaną. Kolejne przykłady takiego działania to  wykonywanie robót budowlanych pomimo ich uprzedniego wstrzymania, rozbiórka obiektu budowlanego bez wymaganego zgłoszenia lub pozwolenia na rozbiórkę lub przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego bez wcześniejszego zawiadomienia właściwego organu o zakończeniu budowy lub bez uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu.

Przepisy obowiązującego prawa nie zawierają konkretnej definicji samowoli budowlanej, warto zatem wskazać na rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 1996 r. w którym to Trybunał opisał samowolę budowlaną jako ciągłe zdarzenie prawne. Obejmuje ono rozpoczęcie i kontynuację budowy, aż do uzyskania prawem wymaganego zezwolenia lub likwidacji skutków samowoli.

Ustawa Prawo budowlane wskazuje w przepisie art. 48 warunki dopuszczalnej legalizacji samowoli budowlanej. Jedną z form przywrócenia do stanu poprzedniego jest rozbiórka obiektu budowlanego, wykonana na podstawie decyzji administracyjnej. Jeżeli jednak organ nadzoru budowlanego stwierdzi wystąpienie samowoli budowlanej, zanim nakaże rozbiórkę takiego obiektu budowlanego lub jego części, zobowiązany jest przeprowadzić uprzednio tzw. postępowanie legalizacyjne. Co do zasady nakaz rozbiórki obiektu może zostać orzeczony dopiero wówczas, gdy okaże się, że nie ma prawnych możliwości jego legalizacji. Celem postępowania legalizacyjnego jest umożliwienie pozostawienia samowolnie wybudowanego bądź będącego w trakcie budowy obiektu. Musi on spełniać wymogi techniczno-budowlane oraz nie naruszać przepisów dotyczących planowania i zagospodarowania przestrzennego. Warunkiem pozostawienia takiego obiektu, poza obowiązkiem złożenia wymaganych zgodnie z przepisem art. 48 ust. 3 ustawy prawo budowlane dokumentów, jest uiszczenie opłaty legalizacyjnej.

Samowola budowlana nie ulega przedawnieniu. Oznacza to, iż organ nadzoru może w każdym czasie przeprowadzić kontrolę legalności budowy obiektu budowlanego. Niemniej obecnie obowiązująca ustawa Prawo budowlane weszła w życie z dniem 1 stycznia 1995 r. Oznacza to, że budowy zakończone przed tą datą nie podlegają jej reżimowi, lecz poprzednio obowiązującej ustawy z 1974 r. Ona z kolei nie reguluje konsekwencji samowoli budowlanej w sposób tak surowy.

Poza sankcjami administracyjnymi, takimi jak obowiązek uiszczenia opłaty legalizacyjnej, prawo budowlane wprowadza również sankcje karne związane z samowolą budowlaną. Inwestor wykonujący roboty budowlane w warunkach tzw. samowoli budowlanej, może podlegać karze grzywny oraz ograniczenia albo pozbawienia wolności do lat 2. W tym przypadku karalność czynu przedawnia się z upływem 5 lat od jego popełnienia, zgodnie z art. 101 § 1 pkt 4 kodeksu karnego.

Mając powyższe na względzie podkreślić należy, iż w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że legalizacja samowoli budowlanej nie jest obowiązkiem, lecz uprawnieniem inwestora. Dopiero w sytuacji, gdy inwestor jednoznacznie wypowie się, czy ma zamiar legalizować we wskazany sposób obiekt budowlany, mogą zostać na niego nałożone dalsze obowiązki związane z legalizacją.

Źródło: lex.pl